Najważniejsze zmiany w prawie cywilnym w ostatnim roku – co warto wiedzieć jako konsument lub przedsiębiorca?
Dynamiczna transformacja polskiego systemu prawnego, którą obserwujemy na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy, stanowi bezprecedensowe wyzwanie zarówno dla uczestników obrotu gospodarczego, jak i dla osób fizycznych dbających o swoje bezpieczeństwo majątkowe oraz osobiste. Żyjemy w czasach, w których stabilność legislacyjna ustępuje miejsca konieczności szybkiego dostosowywania regulacji do zmieniających się realiów technologicznych, społecznych i ekonomicznych. Analiza nowelizacji wprowadzonych w 2025 roku oraz tych, które ustawodawca zaplanował na rok 2026, ujawnia wyraźną tendencję do cyfryzacji procedur administracyjnych i sądowych, uszczelniania systemu podatkowego oraz redefinicji ochrony słabszej strony stosunku prawnego. Z perspektywy mieszkańców tak rozwiniętych gospodarczo regionów jak Wrocław i całe województwo dolnośląskie, gdzie przedsiębiorczość łączy się z nowoczesnymi usługami, zrozumienie tych mechanizmów przestaje być jedynie atutem, a staje się fundamentalną koniecznością. Niniejsze opracowanie stanowi kompendium wiedzy na temat ewolucji prawa cywilnego, pracy i gospodarczego, przygotowane z myślą o świadomym konsumencie i odpowiedzialnym przedsiębiorcy.
Ewolucja statusu przedsiębiorcy – od sztywnych ram do elastycznej ochrony
Jednym z najbardziej doniosłych zagadnień, które zdominowało dyskurs prawniczy w ostatnim roku, jest redefinicja pozycji jednoosobowego przedsiębiorcy w relacjach z innymi podmiotami profesjonalnymi. Przez dekady polski system prawny operował dychotomicznym podziałem na konsumentów, korzystających z szerokiej ochrony, oraz profesjonalistów, od których wymagano podwyższonego miernika staranności. Rzeczywistość gospodarcza, zwłaszcza w miastach takich jak Wrocław, gdzie tysiące specjalistów IT, architektów czy doradców prowadzi jednoosobowe działalności gospodarcze, dawno jednak wymknęła się tym sztywnym ramom. Ustawodawca, dostrzegając ten dysonans, podjął próbę stworzenia kategorii pośredniej – tak zwanego przedsiębiorcy na prawach konsumenta.
Pierwsze kroki w tym kierunku poczyniono już w 2021 roku, jednak to nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta, która weszła w życie w listopadzie 2025 roku, przyniosła rozwiązania mające ostatecznie rozwiać wątpliwości interpretacyjne. Problem dotychczas polegał na trudności w jednoznacznym ustaleniu, kiedy zakup dokonywany przez przedsiębiorcę ma charakter zawodowy, a kiedy służy jedynie działalności pomocniczej. Czy programista kupujący ekspres do kawy do swojego biura działa jako profesjonalista znający się na sprzęcie AGD, czy jako laik? Orzecznictwo bywało w tej kwestii niejednolite, a weryfikacja kodów PKD w rejestrze CEIDG często nie oddawała rzeczywistego profilu działalności, co prowadziło do licznych sporów sądowych.
Znowelizowane przepisy, w szczególności art. 385(5) Kodeksu cywilnego oraz art. 7aa ustawy o prawach konsumenta, wprowadzają rewolucyjny w swej prostocie mechanizm deklaratoryjny. Obecnie to sam przedsiębiorca jednoosobowy, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, może złożyć wyraźne oświadczenie, że dana czynność prawna nie posiada dla niego charakteru zawodowego. Takie rozwiązanie przenosi ciężar kwalifikacji transakcji na podmiot dokonujący zakupu, dając mu potężne narzędzie kształtowania swojej sytuacji prawnej. Dzięki temu oświadczeniu, przedsiębiorca zyskuje uprawnienia zbliżone do konsumenckich – przede wszystkim ochronę przed klauzulami abuzywnymi w umowach (niedozwolonymi postanowieniami umownymi) oraz prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość bez podania przyczyny w terminie 14 dni.
Dla wrocławskich firm z sektora MŚP jest to zmiana o kapitalnym znaczeniu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której grafik komputerowy zamawia przez internet drogi sprzęt biurowy, który okazuje się niekompatybilny z jego potrzebami. Przed nowelizacją, jego prawo do zwrotu zależało od dobrej woli sprzedawcy lub skomplikowanej analizy prawnej „zawodowego charakteru” zakupu. Obecnie, składając odpowiednie oświadczenie przy zakupie, może on skorzystać z procedury zwrotu na zasadach konsumenckich. Co niezwykle istotne, ustawodawca wprowadził zabezpieczenie przed naciskami ze strony silniejszych kontrahentów – druga strona umowy nie może uzależniać zawarcia kontraktu od tego, czy przedsiębiorca złoży takie oświadczenie, czy też nie.
Niemniej jednak, radca prawny Albert Białczyk z Kancelarii Radcy Prawnego we Wrocławiu zwraca uwagę na drugą stronę medalu tej regulacji. Dobrowolność oświadczenia oznacza, że bierność przedsiębiorcy może zostać zinterpretowana na jego niekorzyść. Jeśli przedsiębiorca nie zadeklaruje w momencie zakupu, że działa „niezawodowo”, a w przyszłości powstanie spór (np. na tle rękojmi czy reklamacji), ciężar udowodnienia, że umowa nie miała charakteru zawodowego, będzie spoczywał w całości na nim. Może to rodzić skomplikowane problemy dowodowe przed sądem, zwłaszcza jeśli sprzedawca będzie dysponował regulaminem, który domyślnie traktuje każdego kupującego „na fakturę” jako pełnego profesjonalistę. Dlatego też, w obrocie B2B na Dolnym Śląsku, rekomenduje się, aby przedsiębiorcy wyrobili w sobie nawyk świadomego określania swojego statusu przy każdej istotniejszej transakcji.
Nowoczesne prawo spadkowe – testament audiowizualny i bezpieczeństwo woli
Równolegle do zmian w prawie gospodarczym, rok 2025 przyniósł intensywne prace nad modernizacją prawa spadkowego, które przez wiele lat opierało się na tradycyjnych, papierowych formach wyrażania ostatniej woli. Doświadczenia ostatnich lat, w tym sytuacje kryzysowe ograniczające mobilność, uwypukliły archaiczność niektórych rozwiązań kodeksowych. Odpowiedzią na te wyzwania ma być wprowadzenie do polskiego porządku prawnego testamentu audiowizualnego, jako nowej formy testamentu szczególnego.
Projektowane przepisy zakładają, że w sytuacjach uzasadnionej obawy rychłej śmierci lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca będzie mógł utrwalić swoją wolę za pomocą urządzenia rejestrującego jednocześnie obraz i dźwięk. Jest to ukłon w stronę powszechnej cyfryzacji – dziś niemal każdy posiada smartfon umożliwiający nagranie wideo wysokiej jakości. Ta forma testowania ma zastąpić w wielu przypadkach testament ustny, który z natury rzeczy był obarczony ryzykiem zniekształcenia woli przez świadków lub wręcz fałszywych zeznań.
Wprowadzenie testamentu audiowizualnego wiąże się jednak z szeregiem obostrzeń, które mają na celu zabezpieczenie przed nadużyciami, w tym przed coraz bardziej zaawansowanymi technologiami manipulacji obrazem, takimi jak deepfake. Ustawodawca przewiduje, że nagranie takie będzie musiało zostać niezwłocznie, w ściśle określonym terminie (np. miesiąca od sporządzenia), dostarczone do sądu spadku. Sąd będzie pełnił rolę depozytariusza oraz weryfikatora autentyczności nagrania. Procedura ta ma obejmować nie tylko techniczną analizę nośnika przez biegłych z zakresu informatyki, ale także ocenę stanu świadomości i swobody testatora przez biegłych lekarzy i psychologów, na podstawie mowy ciała i sposobu wypowiedzi zarejestrowanych na wideo.
Dla mieszkańców Wrocławia, zwłaszcza osób starszych lub samotnych, jest to potencjalnie duże ułatwienie, pozwalające na zabezpieczenie spraw majątkowych w nagłych sytuacjach bez konieczności organizowania wizyty notariusza w domu czy szpitalu. Należy jednak pamiętać, że testament audiowizualny, jako forma szczególna, ma charakter czasowy. Jeśli spadkodawca przeżyje okoliczności uzasadniające jego sporządzenie (np. wyzdrowieje), testament ten traci moc po upływie określonego czasu (zazwyczaj 6 miesięcy), co wymusza sporządzenie nowego testamentu w formie zwykłej. Radca prawny specjalizujący się w prawie spadkowym będzie w nadchodzących latach kluczowym doradcą w procesie weryfikacji ważności takich testamentów, a spory sądowe dotyczące autentyczności nagrań mogą stać się nową specjalizacją wrocławskich kancelarii.
Warto również wspomnieć o innej planowanej instytucji – pełnomocnictwie medycznym. Choć prace legislacyjne nad tym rozwiązaniem napotkały na pewne opóźnienia i koncepcyjne zmiany (przesunięcia między resortami sprawiedliwości i zdrowia), idea ta pozostaje żywa w dyskursie publicznym. Pełnomocnictwo to miałoby umożliwić pacjentowi wskazanie osoby uprawnionej do podejmowania decyzji o jego leczeniu w sytuacji utraty świadomości, co stanowiłoby istotny element poszanowania autonomii woli pacjenta i ułatwienie dla personelu medycznego w dolnośląskich szpitalach.
Rewolucja w zabezpieczeniu społecznym – Renta Wdowia
Rok 2025 zapisał się w historii ubezpieczeń społecznych jako moment wprowadzenia tak zwanej „renty wdowiej”, czyli nowego modelu zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych. Jest to odpowiedź na wieloletnie postulaty środowisk senioralnych, wskazujące na drastyczne zubożenie gospodarstw domowych po śmierci jednego z małżonków. Dotychczasowy system „wszystko albo nic” zmuszał wdowę lub wdowca do wyboru jednego świadczenia – własnej emerytury albo renty rodzinnej (wynoszącej 85% świadczenia zmarłego). Nowe przepisy, które weszły w życie, a których skutki finansowe beneficjenci zaczną odczuwać od lipca 2025 roku, wprowadzają model kumulacyjny.
Mechanizm ten jest wdrażany etapowo, co ma na celu zachowanie stabilności finansów publicznych. W pierwszym okresie, od 1 lipca 2025 roku do końca 2026 roku, uprawniony senior będzie mógł zachować swoje świadczenie i otrzymać dodatkowo 15% renty rodzinnej, lub wybrać pełną rentę rodzinną powiększoną o 15% własnej emerytury. Docelowo, od 2027 roku, wskaźnik ten ma wzrosnąć do 25%, co stanowić będzie znaczący zastrzyk finansowy.
Dla mieszkańców Dolnego Śląska, regionu o zróżnicowanej strukturze dochodów emerytalnych, kluczowe jest zrozumienie warunków granicznych tego rozwiązania. Ustawodawca wprowadził limit kwotowy – suma pobieranych świadczeń w zbiegu nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury. Oznacza to, że system ten jest skonstruowany tak, aby wspierać przede wszystkim osoby o niskich i średnich dochodach, a nie kumulować wysokie świadczenia najbogatszych emerytów.
Proces ubiegania się o rentę wdowią wymaga aktywności ze strony beneficjenta – konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku w ZUS. Wzory wniosków są już dostępne, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych uruchomił kampanię informacyjną. Warto zauważyć, że przy podejmowaniu decyzji o wyborze wariantu (własna emerytura + część renty czy odwrotnie), pomocna może być konsultacja prawna. Kancelaria Białczyk wskazuje, że w przypadku osób posiadających uprawnienia do świadczeń z różnych systemów (np. ZUS i KRUS lub systemy mundurowe), obliczenie najkorzystniejszej konfiguracji może nie być trywialne i wymagać analizy indywidualnej historii ubezpieczeniowej.
Rynek pracy w obliczu zmian – Ustawa Stażowa 2026
Wybiegając w przyszłość, na rok 2026, przedsiębiorcy i pracownicy z Wrocławia muszą przygotować się na jedną z największych zmian w Kodeksie pracy ostatnich dekad. Podpisana przez Prezydenta w 2025 roku ustawa, potocznie zwana „ustawą stażową”, fundamentalnie zmienia sposób obliczania pracowniczego stażu pracy, od którego zależą takie uprawnienia jak wymiar urlopu wypoczynkowego, okres wypowiedzenia czy prawo do nagród jubileuszowych.
Istotą tej zmiany jest wliczenie do stażu pracowniczego okresów zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa agencyjna) oraz okresów prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. W realiach wrocławskiego rynku pracy, gdzie duża część specjalistów IT, marketingu czy branży kreatywnej pracuje w modelu B2B lub na zleceniach, jest to zmiana o charakterze ustrojowym. Osoba, która przez 5 lat prowadziła firmę, a następnie zdecyduje się na etat w korporacji, „wniesie” te 5 lat do swojego stażu pracy. Dzięki temu od razu może nabyć prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego, zamiast czekać na wypracowanie 10-letniego stażu ogólnego.
Dla pracodawców z Dolnego Śląska ustawa ta oznacza konieczność rewizji polityki HR. Działy kadr będą musiały zmierzyć się z falą wniosków o przeliczenie stażu pracy i korektę uprawnień urlopowych. Pracownicy będą mieli 24 miesiące na dostarczenie odpowiednich dokumentów potwierdzających okresy podlegające wliczeniu – w większości przypadków będą to zaświadczenia z ZUS o odprowadzaniu składek. Warto podkreślić, że zmiana ta może uczynić umowę o pracę bardziej atrakcyjną formą zatrudnienia dla wysokiej klasy specjalistów, którzy dotychczas obawiali się „utraty” lat pracy w świetle przepisów kodeksowych. Z drugiej strony, dla firm oznacza to potencjalny wzrost kosztów związanych z dłuższymi urlopami i okresami wypowiedzenia dla nowo zatrudnianych osób z bogatą historią B2B.
Cyfrowa transparentność – Omnibus i DSA w praktyce
Rok 2025 to także czas, w którym w pełni okrzepły regulacje wynikające z unijnych dyrektyw cyfrowych, w tym dyrektywy Omnibus oraz Aktu o Usługach Cyfrowych (DSA). Wrocław, będący hubem dla wielu firm e-commerce i software house’ów, jest miejscem, gdzie te przepisy są testowane w praktyce każdego dnia. Konsumenci zyskali potężne oręże w walce z nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Widoczność najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed obniżką stała się standardem, który skutecznie ostudził marketingowy zapał do tworzenia sztucznych promocji.
Jeszcze istotniejsze zmiany przyniósł rok 2025 w zakresie weryfikacji opinii w internecie. Przedsiębiorcy mają teraz bezwzględny obowiązek informowania, czy i w jaki sposób weryfikują, że opinie publikowane na ich stronach pochodzą od rzeczywistych klientów. Zakazane jest publikowanie fałszywych recenzji lub zlecanie ich pisania agencjom marketingowym. Dla lokalnych biznesów oznacza to konieczność wdrożenia transparentnych systemów zbierania feedbacku, co w dłuższej perspektywie buduje kapitał zaufania. Naruszenie tych zasad grozi surowymi karami nakładanymi przez UOKiK, co powinno być przestrogą dla każdego przedsiębiorcy działającego w sieci.
Platformy handlowe (marketplaces) zostały zobligowane do jasnego oznaczania, czy sprzedający jest przedsiębiorcą, czy osobą prywatną. To kluczowa informacja dla konsumenta, determinująca jego prawa – przy zakupie od osoby prywatnej nie przysługują bowiem konsumenckie prawa zwrotu. Transparentność ta obejmuje również algorytmy rekomendacyjne – użytkownik musi wiedzieć, dlaczego dana oferta jest mu wyświetlana wyżej niż inne (np. czy jest to wynik płatnej promocji).
Wyzwania podatkowe i technologiczne 2026 – KSeF i e-Faktury
Nieuchronnie zbliżamy się do momentu, który zrewolucjonizuje księgowość w Polsce – wdrożenia Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Po licznych przesunięciach terminów i audytach technicznych, daty graniczne zostały wyznaczone na 2026 rok: 1 lutego dla dużych przedsiębiorców (o obrotach powyżej 200 mln zł) oraz 1 kwietnia dla wszystkich pozostałych. Dla wrocławskich firm oznacza to koniec ery faktur papierowych i plików PDF przesyłanych mailem.
Istotą KSeF jest to, że faktura staje się dokumentem prawnym dopiero w momencie jej przesłania do centralnego systemu Ministerstwa Finansów i nadania jej unikalnego numeru identyfikacyjnego. Oznacza to pełną transparentność obrotu gospodarczego dla organów skarbowych w czasie rzeczywistym. Przedsiębiorcy z Dolnego Śląska muszą wykorzystać rok 2025 na dostosowanie swoich systemów ERP i programów do fakturowania, aby były one kompatybilne z bramką ministerialną. Zbagatelizowanie tego obowiązku może doprowadzić do paraliżu płatności w firmie, gdyż kontrahent formalnie „nie otrzyma” faktury, dopóki nie przejdzie ona przez KSeF.
Równolegle, od 2026 roku wejdą w życie nowe, bardziej restrykcyjne limity amortyzacji samochodów osobowych w firmach. Ustawodawca wyraźnie promuje elektromobilność – limit amortyzacji dla samochodów elektrycznych pozostanie na wysokim poziomie (225 tys. zł), podczas gdy dla aut spalinowych i hybrydowych zostanie obniżony (do 100 tys. zł dla aut spalinowych). To sygnał dla przedsiębiorców planujących wymianę floty, aby dokładnie przeliczyli opłacalność leasingu pojazdów tradycyjnych w nowym reżimie podatkowym.
Dodatkowo, rok 2025 przyniósł zmiany w podatku od nieruchomości, wprowadzając nowe definicje budynku i budowli. Dla właścicieli hal magazynowych, centrów logistycznych czy zakładów produkcyjnych na Dolnym Śląsku oznacza to konieczność przeprowadzenia audytu posiadanego majątku i weryfikacji deklaracji podatkowych. Zmiana kwalifikacji obiektu z budynku na budowlę (lub odwrotnie) może wiązać się ze znaczącą zmianą wysokości zobowiązania podatkowego, co wymaga precyzyjnej analizy prawnej i technicznej.
Mieszkalnictwo i najem – ochrona lokatorów i najem senioralny
Sfera mieszkaniowa również nie pozostała wolna od interwencji ustawodawcy. W obliczu starzejącego się społeczeństwa, trwają zaawansowane prace nad ustawą o najmie senioralnym, której wejście w życie planowane jest w perspektywie roku 2026. Rozwiązanie to ma umożliwić osobom starszym wynajmowanie mieszkań od podmiotów instytucjonalnych (np. TBS-ów czy dedykowanych operatorów) na preferencyjnych, bezpiecznych warunkach, z gwarancją dożywotniego zamieszkania i braku ryzyka nagłej podwyżki czynszu czy wypowiedzenia. Dla seniorów z Wrocławia może to być atrakcyjna alternatywa dla domów opieki, pozwalająca na zachowanie samodzielności przy jednoczesnym wsparciu systemowym.
Warto również odnotować zmiany w ustawie o ochronie praw lokatorów, które weszły w życie w 2025 roku. Doprecyzowano przepisy dotyczące okresu ochronnego (od 1 listopada do 31 marca), w którym co do zasady nie wykonuje się eksmisji na bruk. Nowelizacja nakłada na właścicieli mieszkań szersze obowiązki informacyjne przed skierowaniem sprawy do sądu oraz wzmacnia rolę gminy w procesie zapewniania lokali socjalnych. Dla rynku najmu prywatnego we Wrocławiu jest to sygnał, że profesjonalizacja umów najmu (np. w formie najmu okazjonalnego z oświadczeniem o poddaniu się egzekucji) jest jedyną skuteczną drogą do zabezpieczenia interesów wynajmującego.
Podsumowanie
Przegląd zmian w prawie cywilnym i gospodarczym z lat 2024-2025 oraz perspektywa roku 2026 rysują obraz państwa, które dąży do pełnej cyfryzacji procesów i zwiększenia kontroli nad obrotem gospodarczym, jednocześnie rozbudowując system ochrony socjalnej i konsumenckiej. Dla przedsiębiorcy z Dolnego Śląska oznacza to konieczność ciągłej adaptacji – od wdrożenia KSeF, przez nowe zasady zatrudniania (ustawa stażowa), po uważne formułowanie umów B2B (klauzule konsumenckie). Dla konsumenta i pracownika zmiany te niosą szansę na lepszą ochronę interesów, wyższe świadczenia (renta wdowia) i sprawiedliwsze traktowanie stażu pracy.
W tak złożonym otoczeniu prawnym, samodzielne nawigowanie po przepisach staje się ryzykowne. Błędy w interpretacji nowych regulacji mogą kosztować utratę majątku, sankcje administracyjne lub zaprzepaszczenie szansy na należne świadczenia. Dlatego też rola profesjonalnego doradcy prawnego staje się nie do przecenienia. Kancelaria Radcy Prawnego Alberta Białczyka działająca we Wrocławiu, oferuje merytoryczne wsparcie w każdym z omówionych obszarów, pomagając mieszkańcom i przedsiębiorcom z województwa dolnośląskiego bezpiecznie przejść przez okres transformacji prawnej. Świadomość swoich praw i obowiązków to dziś najlepsza inwestycja w bezpieczną przyszłość. Niezwlekaj – umów konsultacje prawną już dziś!
Najczęściej zadawane pytania (FAQ) w świetle zmian prawnych 2025/2026
Czy jako programista na B2B muszę składać oświadczenie przy każdym zakupie na firmę?
Tak, jeśli chcesz skorzystać z ochrony konsumenckiej (np. prawa zwrotu). Nowe przepisy dają Ci taką możliwość, ale wymagają Twojej aktywności – złożenia oświadczenia, że zakup nie ma dla Ciebie charakteru zawodowego. Brak oświadczenia może być uznany za zakup w pełni profesjonalny.
Kiedy dokładnie muszę wdrożyć KSeF w swojej małej firmie?
Jeśli nie jesteś dużym przedsiębiorcą (obroty poniżej 200 mln zł), obowiązek ten dotknie Cię od 1 kwietnia 2026 roku. Warto jednak rozpocząć testy systemu znacznie wcześniej, aby uniknąć problemów technicznych w dniu „godziny zero”.
Czy praca na umowie zlecenie sprzed 10 lat wliczy się do mojego stażu urlopowego?
Tak, ustawa stażowa przewiduje wliczenie okresów zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych także wstecz. Będziesz musiał jednak uzyskać z ZUS zaświadczenie potwierdzające te okresy i dostarczyć je pracodawcy.
Czy renta wdowia przysługuje mi automatycznie?
Nie, konieczne jest złożenie wniosku w ZUS. Nowy system łączenia świadczeń wymaga wyboru najkorzystniejszego wariantu, dlatego warto wcześniej dokonać symulacji lub skonsultować się z prawnikiem.
Czy testament nagrany telefonem jest ważny?
Testament audiowizualny jest ważny tylko w ściśle określonych okolicznościach (obawa rychłej śmierci, brak możliwości innej formy) i musi zostać zweryfikowany przez sąd. Nie jest to forma, którą można stosować „z wygody” w normalnych warunkach życiowych.
